Joan den asteazkenean, martxoaren 23an, Goienagusi-ko kultur irteeren batzordeak bikain antolatuta, txango eder bat egin genuen Markina-Xemeinera: Ziortzako Kolegiata, Axpe sagardotegia, Markina-Xemeingo alde zaharra, zesta-punta frontoia eta Barinaga auzoa bisitatu ziren. Bazkaria Markinako Itsas Lur jatetxean izan zen.
Ziortzako Kolegiata
X. mendean du jatorria. XIV. mendean, Parrokiatik Kolegiatara igaro zen Zenarruza, hau da, abade bat buru zuen komunitatea, non katedralen antzeko ofizio liturgikoak egiten ziren. Geroztik, bere Ospitalearen garrantzia hazi egin zen, erromesak, ibiltariak eta arloteak hartzen baitzituen. Nabarmentzeko elementuak:
Zurezko arkupe soil eta originala, euskal artean ohikoak diren eguzki-diskoekin apaindua. 1.560ko elizpea, helizez landutako habe eta besoekin, erroseta alakatuekin, sokekin, diamante-puntekin eta otso pinjante baten buruarekin. Honek, 1.500. urteko portada txaranbeldua babesten du, bi aingeru musikariz inguratuta dagoen Salbatzailearen irudia duen tinpano batean koroatuta dagoen arku zorrotz batez egina.
Eliza, XV. mendean zehar eraikia, eraikin gotiko urrietako bat da eta, beharbada, Euskal Herriko gune erlijioso zaharrena. Barrualdea habearte bakarrekoa da, bi ataletan banatuta eta abside oktogonala duena. Hormak luzituta eta margotuta egon ziren, eta gaur egun harlangaitzezko mihise monotonoak dira, zati bakoitzean ezberdinak diren gurutze-ganga izartsuei eusten dieten zutabeek eteten dituztenak.
1.543 inguruan egindako erretaula apartak apostoluen erliebeak dituen predela bat du, Ama Birjinaren bizitzako margoak dituzten bi gorputz, bereirudi gotikoa buru dutela eta Kalbarioak koroatutako atikoa, guztia platereskotik eratorritako dekorazio-motiboekin osatua.
Iparraldeko horman, absidearen ondoan dagoen kapera dago, eta 1.550eko burdin sare manierista batek ixten du. Diego de Yrustak eraiki zuen, kolegiataren abade nabarmenak. Bertan, bere hilobia, abade otoizlaria erakusten duen eskultura multzoa, eta Pietatea duen erretaula barrokoa nabarmentzen dira.
Koruak bi atal ditu, arkupearen garaikidea da eta ganga beheratuek eusten diote. Ganga horien nerbioak Irustatarren armarriarekin lotzen dira giltzarrietan. Bertan dago 1.670-1.686 organoa, Bizkaiko zaharrenetakoa.
Klaustroa obra errenazentista da, 1.560koa, oinplano karratukoa eta bi solairu, dentelloi erlaitz batez errematatuta. Enjutetan erromes maskorrak eta gurutze flordelisatuak daude.
Axpe sagardotegia
Jose Antonio pertsona xarmanta da, atsegina, gertuko tratua duena, sagarrak eta mahatsak biltzeko, sagardoa egiteko eta botilaratzeko prozesuak pasadizo ugarirekin azaltzen dizuna, denbora konturatu gabe igarotzea eragiten duena. Sarean dauden bideoak ikustea besterik ez dago anfitrioia nolakoa den jakiteko. Bestalde, zerbitzua bitxia da: lokala beharrezko osagarri guztiekin alokatzen duzu eta zuk janaria prestatzen duzu (edo prest eramaten duzu). Inguratzen duen inguruneak txangoak, paseoak edo, besterik gabe, une batez lasaitzeko aukera ematen du inguruko edozein herritan.
Markina-Xemein: bisita gidatua
Markina Lea-Artibai eskualdekoa da. 4.999 biztanle ditu eta 45 km²-ko azalera, 111,09 biztanleko dentsitatearekin km²-ko. Nabarmentzekoak dira:
Santa Maria eliza: Santa Maria eliza, Euskadiko Monumentu Nazionala, XVI. mendean eraiki zen. Kanpoaldeak atentzioa eman badizu, barrura sartzea gomendatzen dizugu, merezi baitu hormen artean ezkutatzen duen erretaula ikustea.
Kontzekupe: Markina-Xemeingo alde zaharraren bihotzean aurkitu genuen eraikin hau herriko antzinako udaletxea izan zen. 1.521 eta 1.542 urteen artean eraikitako eta 1.636 eta 1.645 urteen artean zaharberritutako eraikin honek atentzioa ematen digu beheko solairuan aurkitzen dugun arkupe handiagatik.
Goiko Portaleko iturria: plaza nagusian dagoen iturria, udaletxearen eta Karmengo elizaren aurrean dagoena, Francisco Etxanobek eraiki zuen 1.787an. Zutabearen behealdeari ondo erreparatuz gero, Jose Antonio Mogelen euskarazko bertsoak dituzten zirkunferentziak ikus ditzakegu.
Frontoia
Markina–Xemein euskal pilotaren sorlekua da, eta bere frontoia ezaguna da mundu erdian. Izan ere, “Pilotaren Unibertsitatea” ezizena du. Gune horretan zesta-puntako pilotari handiak sortu dira, eta nazioartean ezagunenetako bat bihurtu da herri hori. Martin de Usatorrek eraiki zuen eta 1.798an inauguratu zuten. Irekia izan zen eta, 1.928an, estali egin zen. Gaur egun, kantxak 54,2 metroko luzera du, 11 metroko zabalera eta beste hainbeste metro garai; 900 eserleku baino gehiago ditu, eta beste 300 pertsona zutik sartu daitezke.
Barinaga
Barinaga Markina-Xemein udalerriko baserri-auzo bat da.
Hor jaio zen 1915 urtean, Iturbe baserrian hain justu, Jose Maria Arizmendiarrieta apaiza, gerora Mondragón Korporazioko enpresa kooperatiben ideologoa zein sustatzailea izatera iritsi zena.
Egin genuen bisitan, haren ilobak Jesus Mari Arizmendiarrietak emandako azalpen bikainei esker, bertatik bertara ederto ezagutu ahal izan genuen Don Jose Mariak haurtzaroan bizileku izandako bazter eta inguruak.
